Thạch vĩ là loại cây mọc hoang khắp mọi nơi, thường bị lầm tưởng là cỏ dại. Tuy nhiên, các bộ phận của cây hoàn toàn có thể sử dụng làm thuốc chữa ho ra máu, băng huyết, viêm phế, viêm đường tiết niệu và tẩy trừ giun sán. Vì vậy, bạn không nên bỏ qua vị thuốc vàng đối với sức khỏe này.

Cây thạch vĩ là gì ?

Tên khoa học/ tên khác

Loài cây này thuộc họ dương xỉ Polypodiaceae với tên khoa học là Pyrrhosia lingua Farwell. Tại một số vùng miền, cây còn được biết tới với các tên gọi sau: thạch bì, phi đao kiếm, thạch lan, kim tinh thảo.

Bộ phận dùng để làm thuốc là lá, thân rễ tươi, thậm chí là lấy luôn cả cây.

Mô tả cây

Thuộc họ dương sỉ nên cây mang những đặc trưng của họ thực vật này. Cây có thân rễ nằm ngang với chiều dài lên tới 0,5m, phân chia ra nhiều nhánh. Thân rễ của cây thạch vi có các vẩy to, mặt dưới có rất nhiều rễ hình sợi phân nhánh mọc đối. Cây bao gồm 2 loại lá khác nhau, bất thụ và hữu thụ. Lá hữu thụ thon dài hình lưỡi mác., cuống dài 9cm, chiều dài và rộng của lá lần lượt tương ứng là 11 – 13cm và 2 – 3cm. Mặt trên và mặt dưới của lá có nhiều điểm khác biệt: phía trên nhẵn, xanh lục, phía dưới là nơi tổ hợp nhiều ổ nang tử, màu nâu nhạt. Lá bất thụ thon hình trái xoan, cuống dài 5cm, chiều dài và rộng của lá lần lượt tương ứng là 9 – 11cm và 3 – 4cm. Cả hai mặt lá đều nhẵn nhưng có đôi chút khác biệt về màu sắc, trên lục nhạt, dưới lục nâu. Riêng phần gân lá có hình dáng tựa lông chim.

Mọc chủ yếu ở đâu?

Bạn sẽ thấy loài cây thạch vĩ hiện diện khắp mọi nơi xung quanh cuộc sống của mình, đặc biệt là trên cây to hoặc ở chỗ có tường đổ nát. Vì rất dễ sống nền vùng đất nào của Việt Nam cũng trở thành nơi cư trú lý tưởng của loài cây này. Ngoài ra, người ta còn thấy thạch vĩ mọc nhiều ở Đài Loan, Nhật Bản hay các tỉnh Phúc Kiến, Triết Giang, An Huy, Giang Tô, Hoa Nam của Trung Quốc.

Thành phần hóa học

Hiện nay, chưa có công trình nghiên cứu chuyên sâu về loài cây này. Theo đánh giá sơ bộ, thạch vĩ bao gồm các hoạt chất chính như: phytosterol, tannin, chất béo, chất vô cơ và loại đường khử oxy.

Thu hái chế biến

Thạch vĩ có thể thu hái quanh năm miễn là có nhu cầu. Bạn chỉ cần ngặt về, rũ bỏ đất cát và rửa sạch là được.

Công dụng của cây thạch vĩ

Thạch vĩ có vị đắng ngọt, hơi hàn. Hiện nay, thuốc đang được sử dụng rộng rãi trong phạm vi nhân dân. Trong y học hiện đại chưa bắt gặp ứng dụng cụ thể. Người ta thường sử dụng vị thuốc này để tẩy sán lá ruột, giun, trị tiểu tiện ra sỏi hoặc máu, hư bàng quang, viêm niệu đạo, ung nhọt lở loét, rụng tóc và ngộ độc do lưu huỳnh gây ra.

Cách dùng cây thạch vĩ

+ Bài thuốc giúp thanh nhiệt lợi thủy, hoạt lợi thông khiếu

Bạn cần chuẩn bị các vị thuốc sau để sắc uống: Thạch vĩ, cù mạch, đông quỳ tử mỗi vị 8g, xa tiền tử, hoạt thạch, xích linh mỗi vị 12g, cam thảo 4g, mộc thông 6g, kim tiền thảo 30g, vương bất lưu hành 15g, kê nội kim, xuyên sơm giáp mỗi vị 10g. Mỗi ngày bạn nên dùng 1 thang thuốc trên.

+ Bài thuốc giúp thanh nhiệt lợi thấp, bài thạch thông lâm

Sử dụng các vị thuốc sau: Thạch vĩ, hoạt thạch, ngư não thạch, hải kim sa, kê nội kim, đông quỳ tử, ngưa tất mỗi vị 10g, giáng hương, cam thỏa tiêu mỗi vị 3g, kim tiền thỏa 30g. Đem tất cả số thuốc đó đi sắc uống, ngày 1 thang, uống liền mạch trong vòng 15 ngày.

+ Bài thuốc điều trị sỏi thận, viêm bàng quang, viêm tiết niệu

Đem 15g ké đầu ngựa cùng 15g thạch vĩ khô, 10g rễ cỏ tranh, 10g xa tiền tử đi sắc chung với 1,5 lít nước. Dùng nước thuốc thu được uống trong ngày.

+ Đẩy lùi chứng tiểu ra máu

Thạch vĩ khô, huyết dụ mỗi vị 15g nấu chung với 10g dừa nước, đun trong nồi đất, lấy nước uống mỗi ngày.

+ Xóa bỏ căn bệnh viêm phế quản mãn tính

Lấy 5g thạch vĩ khô và 5g hạt cau chín phơi khô đi tán thành bột mịn, trộn đều 2 vị, thêm chút nước nóng và 2 lát gừng mỏng. Cứ 2 đến 3 ngày lại uống 1 tách trà như trên, bệnh tình sẽ chuyển biến rõ rệt.

+ Khắc phục chứng rụng tóc

Để không còn bị rụng tóc nữa, bạn hãy lấy 30g cây thạch vĩ tươi đi xào với dầu vừng đến khi chín thì tắt bếp, đợi đến lúc còn ấm thì bôi lên phần da đầu bị rụng tóc. Ngoài ra bạn cũng có thể thay thế cây tươi bằng bột khô.

+ Thuốc điều trị viêm đường tiểu

Bạn có thể sử dụng một trong các bài thuốc sau:

Bài thuốc 1: Sắc uống thạch vĩ chung với xa tiền tử mỗi vị 15g.

Bài thuốc 2: Cho 10g thạch vĩ, 8g phi hoạt mạch, 8g xa tiền thảo, 5g bồ hoàng, 4g mộc thông vào nồi. Đổ thêm 600ml nước, đun liu riu đến khi còn 1/3 nước thì dừng lại, chắt nước ra uống.

Bài thuốc 3: Sắc uống chung các vị thuốc sau: thạch vĩ, đương quy, sinh bồ hoàng, xích thược mỗi vị 10g.

+ Thuốc trị chứng ho ra máu, băng huyết

Bài thuốc 1: Lấy 40g cây thạch vĩ tươi, rửa sạch, cho vào nồi sắc chung với 20g địa du than, 20g tông lữ thang.

Bài thuốc 2: Sắc uống tất cả các vị thuốc sau: thạch vĩ 10g, chi tử 19g, kim anh 10g, cọng lá sen 3 cái, trắc bá diệp 10g, đơn sâm 10g, ích mẫu thảo 15g, hoa mồng gà 6g.

+ Thuốc hỗ trợ điều trị căn bệnh viêm phế quản mãn tính

Bài thuốc 1: Sắc uống 5 đến 10g thạch vĩ mỗi ngày.

Bài thuốc 2: Tán nhuyễn thạch vĩ và binh lang với tỉ lệ ngang nhau. Mỗi lần bạn dùng 5 đến 8g bột thuốc trên với nước gừng.

Về tác dụng tẩy giun sán, hiện nay, vẫn chưa tìm ra tài liệu ghi chép cụ thể.