Dây thìa canh là gì?

Dây thìa canh còn có tên khác là dây muôi, lõa ty rừng, lừa ty rừng. Cây có tên khoa học là Gymnema sylvestre (Retz.) R. Br. ex Schult, họ Thiên lý (Asclepiadaceae). Đây là loại dây leo, cao từ 3 – 5 m. Thân cây non màu xanh, phủ lông mịn, khi già thì thân cây màu nâu, có lỗ vỏ, đường kính lỗ vỏ từ 0,5-1 mm. Lá mọc đối, phiến hình bầu dục, cuống dài 3 – 5 mm, đường kính 2 – 3mmgốc thuôn, mép nguyên, ngọn nhọn. Toàn cây có nhựa mủ màu trắng hay hơi vàng.

Hoa nhỏ màu trắng hơi vàng, mọc ở nách lá, xếp thành xim dạng tán dài khoảng 8mm, rộng 12 – 15mm. Đài hoa chia 5, các thuỳ dài 1mm, có lông mịn và rìa lông. Quả đại dài 5 – 6cm, rộng ở dưới với đường kính chỗ lớn nhất là khoảng 1,5cm. Hạt cây dẹp, dài 3mm, mỗi quả thường có khoảng 40 hạt. Cây thìa canh ra hoa vào tháng 7 và đậu quả vào tháng 8. Đến khi chín, quả thường rụng xuống và tác đôi giống 2 chiếc thìa nên thường được gọi là cây dây thìa canh hay cây muôi.

Dây thìa canh được tìm thấy đầu tiên tại Ấn Độ. Dược điển của nước này có ghi lại dây thìa canh (tiếng Ấn Độ gọi là cây Gumar) được sử dụng từ 2000 năm trước để trị bệnh “Nước tiểu ngọt như mật”. Tại Ấn Độ, loại cây này phát triển nhiều nhất ở thung lũng Paltacot miền Trung Nam Ấn Độ. Ngoài ra cây còn phân bố ở Trung Quốc, Việt Nam, Indonesia. Ở nước ta, cây được được tìm thấy tại các tỉnh miền Bắc Việt Nam từ Hải Phòng, Hà Bắc, Ninh Bình tới Thanh Hoá.

Dây thìa canh có tác dụng gì?

Trong dây thìa canh có hoạt tính sinh học chính là Gymnema Sylvestre kiềm hóa ở lần thứ 4 (còn gọi tắt là GS4) gồm tổ hợp nhiều acid gymnemic. Đây là một hoạt chất thuộc nhóm saponin triterpenoid. Ngoài ra, thìa canh còn chứa các thành phần khác như anthraquinone, acid tartaric, acid formic, acid butyric, flavone, phytin, resins, hentri-acontane, α và β- chlorophylls, d-quercitol, pentatriacontane, lupeol… Những hợp chất này khiến dây thìa canh có nhiều công dụng cho sức khỏe như:

– Tác dụng hạ, ổn định đường huyết, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm (gây tàn phế, tử vong) của bệnh tiểu đường

– Làm tăng tiết insulin của tuyến tụy và tăng cường hoạt lực của insulin

– Tác dụng làm ức chế hấp thu đường glucose ở ruột

– Tác dụng hạ lipid máu, giảm mỡ và cholesterol trong máu

– Kích thích dạ dày, lợi tiểu, bổ dưỡng

– Gây ức chế thần kinh cao hơn là tương tác hóa học

Cụ thể, acid gymnemic có khả năng kích thích sản sinh tế bào Beta của tuyến tụy. Qua đó, tăng sinh insulin tự nhiên trong cơ thể, tăng hoạt lực của insulin để cơ thể tái thiết lập được khả năng cân bằng đường huyết. Loại acid này có cấu trúc phân tử gần giống với đường glucose nên còn có thể ức chế hấp thu đường ở ruột. Khi vào đến ruột, nó sẽ sẽ cạnh tranh với đường glucose, lấp đầy thụ thể ruột và ngăn không cho đường từ ruột vào máu. Acid gymnemic còn ức chế gan tân tạo glucose vào máu và kích thích các enzyme chịu trách nhiệm tiêu thụ, sử dụng đường tại các mô cơ để giảm đường huyết hiệu quả.

Trong dây thìa canh còn chứa peptide gumarin. Chất này khiến lưỡi không hấp thu được đường glucose, gây mất cảm giác ngọt. Tuy nhiên tác dụng này sẽ mất đi khi dược liệu được nấu chín hoặc phơi khô.

Dùng dây thìa canh như thế nào?

Cây thìa canh thường được dùng để trị đái tháo đường. Liều 4g lá khô đủ để làm ngưng tăng glucose trong máu. Lá cây cũng được dùng làm thuốc kích thích tiêu hoá hoặc tán thành bột để chống độc. Ở Ấn Độ, người ta lấy bột thìa canh đắp lên vết rắn căn và uống nước sắc để trị độc rắn. Ở Trung Quốc, người ta dùng cả cây thìa canh (chỉ bỏ rễ và quả) để làm thuốc trị viêm mạch máu, phong thấp tê bại, rắn độc cắn, trĩ và các vết thương do dao, đạn.

Bình thường để phòng, hỗ trợ bệnh tiểu đường và nhiều chứng bệnh khác thì bạn chỉ cần dùng 50g dây thìa canh khô, sắc với 2 lít nước cho còn lại nửa lít, chia làm 3 lần uống trước hoặc sau bữa ăn 30 phút. Bạn có thể kết hợp với chế độ ăn uống và tập luyện thể dục, thể thao hợp lý để nâng cao hiệu quả điều trị.